Kredi hacmini belirleyen faktörler: Türk bankacılık sektörü uygulaması
Özet
Banka kredileri, hem hane halkları hem de finansal sistemde bulunan bankalar,
şirketler gibi diğer unsurlar için en önemli ekonomik faktörlerin başında gelmektedir. Ayrıca
krediler parasal aktarım mekanizması analizinde de önemli bir yer tutmaktadır. Fon fazlası
olanlar ile fon ihtiyacı olanlar arasındaki ilişkiyi sağlayan önemli bir finansal araç olan banka
kredileri, fon ihtiyacı olan firmaların ve hane halkının ihtiyacı olan fonu sağlayarak
firmaların yatırım harcamalarını arttırmasını, hane halkının ise harcamalarını arttırmasıyla
ekonomideki toplam çıktı miktarının artmasını sağlamaktadır. Kredi özü itibariyle karşı
tarafa itibar sunma; bir borç-ödünç verme işlemidir. Nakdi olarak verilen krediler doğrudan
tüketim ve yatırım harcamalarına dönüşürken, gayrinakdi krediler genel olarak ticari
faaliyetlerde ve taahhüt işlerinde kullanılmaktadır. Kredi hacmindeki genişlemenin özellikle
1980 sonrası liberalleşme döneminde ülkemizde ne kadar etkili olduğu görülmüştür. Bu
dönemde, bankacılıkta “ahlaki riziko” ve “tersine seçim” olgularının her ikisi birden
yaşanmış, yüksek faiz-enflasyon ortamında devletin ana borçlanıcı olması ile birlikte bu
durum kredi piyasının bozulmasına yol açmıştır. Ekonomik krizler ve finansal skandallar
sonrasında uygulanan ekonomi ve bankacılık reformları sayesinde Türk Bankacılık
Sektörünün (TBS) bugün güçlü ve sağlıklı bir yapıda olduğu söylenebilecektir. Özellikle
2005 ve sonrasında kredi piyasası daha önce olmadığı kadar etkin hale gelmiş ve ekonominin
ihtiyaç duyduğu fonları sağlamada önemli bir rol üstlenmiştir. Bu dönemde, kredi
hacmindeki artış ve kredilerin nereye verildiği makro ekonomik hedeflerin takibi açısından
daha da öncelik kazanmış ve kamuyu “makro ihtiyati tedbirler” olarak adlandırılan önlemleri
almaya itmiştir.
Bu çalışmanın amacı, Türk Bankacılık Sektörünün kullandırdığı kredilerin, banka
türü ve kredi segmenti bazında hangi faktörlerden etkilendiğinin ve bu faktörlerden
hangilerinin daha fazla etkiye sahip olduğunun ortaya konulmasıdır. Bu çerçevede, çalışmada
2005-2016 yıllarında faaliyet göstermiş 38’i mevduat, 6’sı katılım ve 13’ü kalkınma yatırım
bankası olmak üzere toplam 57 bankanın çeyrek dönemlik verileri dikkate alınmıştır.
Kullanılan veriler Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Türkiye Bankalar
Birliği (TBB), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve Kamuyu Aydınlatma
Platformundan (KAP) temin edilen verilerden oluşturulmuştur. Oluşturulan veri setinde incelenen zaman aralığında her bir değişken için gözlem sayısı 1968 ile 2089 arasında
değişmektedir. Bu çalışma için 6’sı bağımlı değişken; 21’i bağımsız değişken olmak üzere
toplam 27 değişken kullanılmıştır. Bu tez çalışmasında kredi hacminin mikro ve makro
belirleyicilerinin neler olduğunu incelemek için panel veri seti analizi yapılmıştır. Ayrıca
yapılan bu araştırmada en uygun mikro ve makro değişkenleri tespit etmek amacıyla
kombinatoryal değişken seçimi metodolojisini esas alan adımsal seçim yöntemi
uygulanmıştır. Çalışmanın sonucunda, genel olarak mikro değişkenlerin makro değişkenlere
göre kredi hacmi üzerinde daha etkili olduğu; takibe dönüşüm oranı, mevduat, faiz giderleri
ve net faiz marjı değişkenlerinin kredi hacmini belirleyen başlıca faktörler olduğu
görülmüştür. Dikkat çeken bir diğer sonuç ise banka türü bazında mevduat bankaları ile
katılım bankaları için kredileri belirleyen faktörlerin farklılaşmış olmasıdır.
Bank credits arise as one of the prime economic factors not only for the banks in the
financial system or the householders but also for the companies and other elements in the
system. Besides the credits emerge as one of the factors for understanding and analyzing the
money transfer mechanism. Bank credits as one of the vital financial tools which intermediate
between the fund demand and supply contribute to the investment expenses by maintaining
the fund demanded by the companies and the house holders and as a result the rise in the
spending by the householders assures a rise in the total economic output. Credit in substance
is an operation of submitting reputation by lending. While the cash credits result directly in
consumption and investment the non-cash credits are used for commercial activities and
commitments. The effects of credit expansion in 1980’s in Turkey as a result of liberalization
have been objectively observed. During this period moral hazard and adverse selection issues
have been experienced simultaneously and the state to be the main lender as a result of high
inflation has ended up with a distortion in the credit market. With regards to the economic
crises and financial scandals experienced in these times the Turkish Banking Sector is safe
and sound in today. The credit market has happened to be most effective especially after 2005
and has undertaken the vital role in supplying the funds for the economy. During this period
the rise in the credit volume and the users of credits have emerged an importance for
monitoring the economic targets and macro-prudential measures have been taken as a result.
The purpose of this study is to demonstrate the factors which effect the credit
allocation in the banking sector with respect to type of banks and credit types and also to
understand the most important factor in this process. In this respect, the data from 57 banks
including 38 deposit banks, 6 participation banks and 13 investment and development banks
between 2005-2016 period has been used on a quarterly basis and obtained from BRSA,
TBA, TCB and KAP. The number of observations in each data set changes from 1968 to
2089. Totally 27 variables which are composed of 6 dependent and 21 independent ones. In
order to analyze the micro and the macro variables panel data analysis has been run.
Furthermore to fix the most convenient micro and macro variables combinatorial variable
selection methodology has been preferred. As a result of the study, it has been observed thatthe micro variables in general are more effective than the macro ones on the credit volume
and the NPL ratios, deposits, interest expenses and net interest margin are the most important
factors which determine the credit volume. Another result to be kept in mind is that the factors
determining the credits of the participation and deposit banks vary.