Türkiye'de anayasa şikayeti
Özet
Türkiye’de anayasa şikâyetinin Anayasa Mahkemesi’nin yorumu çerçevesinde
ele alındığı çalışmamda mukayese ve değerlendirme açısından Almanya, Avusturya,
İsviçre, İspanya ve Meksika’da uygulamada olan anayasa şikâyeti/bireysel başvuru
örnekleri incelenmiştir. Söz konusu ülkelerdeki bireysel başvuru kurumları
incelendiğinde, bireysel başvuruya konu edilebilecek haklar açısından Meksika ve
Almanya’nın kendi anayasalarında yer alan temel hakların dışında kalan hakları da
içerecek şekilde kapsayıcı bir modele örnek oluşturdukları görülmektedir. İspanya modeli
ise bireysel başvuruya konu yapılacak haklar ve bireysel başvuru yapma hakkına sahip
olanlar açısından anayasa mahkemesinin içtihadıyla daha genişletici bir yaklaşımı
öngörmektedir.
Bireysel başvuru sistemine ilişkin mevzuatın uygulamada AYM tarafından ne
şekilde yorumlandığı önem arz etmektedir. Özellikle bireysel başvuruya konu hakların
neler olduğu, bireysel başvuruya konu işlemler ve bireysel başvuru hakkına sahip
olanların mevzuatta sınırlı olarak düzenlenmesi, bireysel başvuru alanına ilişkin
AYM’nin mevzuata ilişkin daraltıcı veya genişletici yorumlarını öne çıkarmaktadır.
Bireysel başvuru sonucunda AYM geçici tedbir, kabul edilemezlik, idari ret,
pilot dava, kötüye kullanım, düşme ve hakkın ihlali veya ihlal edilmediği kararları
vermektedir. Bu tezde hakkın ihlali veya ihlal edilmediği kararları dışındaki kararlar
bağlamında AYM’nin yorumu ele alınmıştır. Söz konusu kararların bireysel başvuru
mevzuatının daraltıcı veya genişletici yorumlanması anlamında önemi büyüktür. Bu
çerçevede Anayasa Mahkemesi’nin kararları, Türkiye’deki bireysel başvuru sisteminin
sınırlılığın tartışılmasına yol açarak daha kapsayıcı bir modelin geliştirilmesine fırsat
tanıyabilir.
The examples of the system of the individual application which are being
implemented in Germany, Austria, Switzerland, Spain and Mexica are examined in terms
of comparison and evaluation within the scope of my study which is about the individual
application in Turkey via the commentation of the Constitutional Court. While examining
the systems of the individual application implemented in these countries, in terms of the
rights that can be the subject of the right of individual application it is seen that the
examples of Germany and Mexica constitute an inclusive model which covers the
fundamental rights that are not stated in the constitution. On the other hand the system of
Spain envisages a more expansionary approach via the jurisprudence of the Constitutional
Court in terms of the rights that can be the subject of the right of individual application
subject of the rights and the people who have the right to apply to the individual
application.
The manner in which the legislation regarding the individual application system
is interpreted by the Constitutional Court in practice is important. Especially, the limited
regulation of the rights subject to an individual application, the procedures subject to an
individual application and those who have the right to individual application highlight the
literal or broad comments of the Constitutional Court regarding the individual application
area.
The Constitutional Court rules temporary expedient, inadmissibility,
administrative rejection, pilot case, abuse, decision of dismissal and the violation and
non-violation of the rights as a result of the individual application. This thesis deals with
the interpretation of the Constitutional Court in the context of decisions other than the
violation and non-violation of the rights. These decisions have a great importance in
terms of the interpretation of the individual application legislation via literal and broad
comment. The verdicts of the Constitutional Court may give an opportunity for the
introduction of an inclusive model via leading to the discussion of the limitations of the
Turkish individual application system.