Beslenme eğitiminin diyet kalitesi ile sürdürülebilir ve sağlıklı yeme davranışları üzerine etkisi
Özet
Bu çalışma, beslenme eğitiminin diyet kalitesi, sürdürülebilir ve sağlıklı yeme davranışları üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 3 ve 4. sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiş olup toplamda 204 birey çalışmaya dahil edilmiştir. Bireylerin %47.5’i beslenme ve diyetetik, %29.9’u fizyoterapi ve rehabilitasyon, %16.2’si hemşirelik ve %6.4’ü sağlık yönetimi bölümlerinde eğitim gören öğrencilerdir. Bireylerin özelliklerini, beslenme alışkanlıkları ile sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme davranışlarını saptamak amacıyla; kişisel bilgiler, antropometrik ölçümler, sağlık durumu ve beslenme alışkanlıklarını içeren anket formu, diyet kalitesini ölçmeye yönelik 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydı ile sürdürülebilir ve sağlıklı beslenme davranışlarını ölçmeye yönelik ise ‘Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları Ölçeği’ uygulanmıştır. Çalışmaya katılan bireylerin Beden Kütle İndeksi (BKİ) ortalaması erkeklerde 24.0±2.79 kg/m2, kızlarda 20.9±2.96 kg/m2’dir. Çalışmada beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireylerin çoğunluğu (%57.7) yeterli ve dengeli beslendiğini düşünmekte iken diğer bölümlerde eğitim gören bireylerin çoğunluğu (%63.6) yeterli ve dengeli beslendiğini düşünmemektedir. Bireyler sırasıyla en çok sabah öğününü, öğle ve akşam öğününü atlamaktadır. Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireylerin çoğunluğu (%38.2) ev dışında sıklıkla yemek için alakart/tabldot sunan mekanları, diğer bölümlerde eğitim gören bireylerin çoğunluğu (%65.1) fastfood restoranlarını tercih etmektedirler. Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören kız bireylerin riboflavin ve B12 vitamini alım ortalamaları ile potasyum, kalsiyum, fosfor, demir, çinko ve manganez alım ortalamaları diğer bölümlerde eğitim gören kız bireylere göre daha düşük saptanmıştır (p<0.05). Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören erkek bireylerin B12 vitamini günlük alım ortalaması diğer bölümlerde eğitim gören erkek bireylere göre anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören erkek bireyler ile diğer bölümlerde eğitim gören erkek bireyler arasında diğer vitamin ve minerallerin günlük alım ortalaması bakımından istatistiksel açıdan önemli bir fark saptanmamıştır (p>0.05). Diyet kalitesini değerlendirmek amacıyla kullanılan Ortalama Yeterlilik Oranı (MAR) düzeyleri değerlendirmesine göre beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireylerle diğer bölümlerde eğitim gören bireyler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>0.05). Beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören bireyler için ‘Sağlıklı ve Dengeli Beslenme’ faktörü ortalama puanı daha yüksek belirlenmiştir. ‘Mevsime Özgü Gıda’ ve ‘Düşük Yağ’ faktörü ortalama puanları ise beslenme ve diyetetik bölümünde eğitim gören kız bireylerde, diğer bölümlerde eğitim gören kız bireylerle karşılaştırıldığında anlamlı olarak daha yüksek saptanmıştır (p<0.05). Sonuç olarak, beslenme eğitimi, hem bireylerin sağlıklı ve dengeli beslenmesi, hem de çevre için sürdürülebilir beslenme kaynaklarına yönelik kattıklarıyla önemlidir. Bu çalışmanın sonucunda beslenme eğitiminin sağlıklı ve dengeli beslenme ile sürdürülebilir beslenme konularında etkilerinin olduğu belirlenmiş olup beslenme eğitimine daha fazla önem verilmesi ve alınan eğitimi bireylerin yaşamlarına adapte edebilmesi gerekliliği göz önünde bulundurularak yaklaşımlar gerçekleştirilmelidir. This study was carried out to determine the effect of nutrition education on diet quality, sustainable and healthy eating behaviors. The study was conducted with Başkent University Faculty of Health Sciences 3rd and 4th year students and 204 individuals in total were included in the study. 47.5% of the individuals are educated in nutrition and dietetics, 29.9% of them are in physiotherapy and rehabilitation, 16.2% are in nursing and 6.4% are in health management. In order to determine the characteristics, nutritional habits and sustainable and healthy eating behaviors of the individuals; A questionnaire form including personal information, anthropometric measurements, health status and nutritional habits, a 24-hour retrospective food consumption record for measuring diet quality, and a "Sustainable and Healthy Eating Behaviors Scale" were applied to measure sustainable and healthy eating behaviors. The Body Mass Index (BMI) average of the individuals participating in the study is 24±2.79 kg/m2 in men and 20.9±2.96 kg/m2 in women. In the study, the majority of the individuals who were educated in nutrition and dietetics (57.7%) thought that they were fed adequate and balanced, while the majority of the individuals (63.6%) who were educated in other departments did not think that they were fed adequate and balanced. Individuals skipped the most morning meals, lunch and evening meals, respectively. The majority of individuals (38.2%) who are trained in nutrition and dietetics prefer places that offer à la carte / table d'hote for meals outside the home, and the majority of individuals (%65.1) who are trained in other departments prefer fastfood restaurants (p <0.05). The average intake of riboflavin and vitamin B12 and the averages of potassium, calcium, phosphorus, iron, zinc and manganese intake of girls who were educated in the nutrition and dietetics department were found to be lower than those of girls who were educated in other departments. The daily intake average of B12 was found to be significantly higher than the male individuals studying in other departments (p< 0.05). No statistically significant difference was found between male individuals who were educated in nutrition and dietetics and male individuals who were educated in other departments in terms of daily intake average of other vitamins and minerals (p> 0.05). According to the evaluation of the Average Adequacy Rate (MAR) levels used to evaluate dietary quality, no statistically significant difference was found between individuals who were educated in nutrition and dietetics and individuals who were educated in other departments (p> 0.05). The average score of 'Healthy and Balanced Nutrition' factor has been determined higher for individuals who are trained in nutrition and dietetics. Mean scores of "Seasonal Food Specific" and "Low Fat" factor were found to be significantly higher in women educated in nutrition and dietetics compared to women educated in other departments (p <0.05). As a result, nutrition education is important both for healthy and balanced nutrition of individuals and for its contributions to sustainable nutrition resources for the environment. As a result of this study, it has been determined that nutrition education has effects on healthy and balanced nutrition and sustainable nutrition.