Kamu hizmet tedarik yönteminin belirlenmesinde kamu özel işbirliği yöntemi ve geleneksel tedarik yöntemin bir sağlık sektörü projesi üzerinde incelenmesi

Abstract

Ekonomik kalkınmayı destekleyen ve toplumsal refahı artıran altyapı yatırımları, dünya genelinde 1980’li yıllara kadar kamu kaynakları ile gerçekleştirilmiş, 1980 sonrası dönemde ise altyapı yatırımlarının çok yüksek maliyetli yatırımlar olması ve artan talep nedenleriyle kamu kaynaklarının sürdürülebilir altyapı yatırımlarının finansmanında yetersiz kalması ülkeleri yeni finansman yöntemleri arayışına itmiştir. Bu süreçte altyapı yatırımlarının yürütülmesinde, devletin rolünün azaldığı, özel sektörün rolünün ise arttığı görülmektedir. Bu anlamda kamu hizmetlerinin etkinliği ve kalitesi ile kısa zamanda ekonomik kalkınmayı artırmak amacıyla altyapı yatırımlarının finansmanında Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modelinin kullanımı yaygınlaşmıştır. Sosyal altyapı yatırımları arasında bulunan sağlık yatırımlarına olan ihtiyaç da yıllar itibarıyla nüfusun artması ve yaşlanmasına paralel olarak artış göstermiştir. Gelişmekte olan ülkelerin büyük sayıda ve hacimde projelerin finanse edilmesi ve yönetilmesi için yeterli kapasitesi bulunmazken; gelişmiş ülkeler ise yaşlanan nüfus nedeniyle yükselen sosyal harcamalarla mücadele etmektedirler. Ülkelerin sınırlı bütçe kaynakları ile sağlık hizmetlerini en etkin bir şekilde sürdürmeleri gerekliliği sağlık yatırımlarının finansmanında özel sektörün katılımını gerekli kılmıştır. Ancak, bir hizmetin sadece kısıtlı finansal kaynaklar dolayısıyla kamu yararına olmayan bir yöntem ile finanse edilmesi düşünülemez. Bu nedenle kamu tarafı, bir projenin/hizmetin hayata geçirilmesinde hangi tedarik yönteminin kamu yararına olacağını belirlemek, mevcut kaynaklarla maksimum fayda sağlamak için “Yatırımın Değeri Analizi” mekanizmasını kullanmalıdır. Çalışmada, kamu tedarik yöntemine karar verme sürecinde risklerin belirlenmesi, paylaşımı, yatırımın değeri analizinin yapılması ve bu süreçleri etkileyen faktörler irdelenmiştir. Bu kapsamda ülkemizde yapımı devam etmekte olan örnek bir hastaneye ait derlenen bilgiler ile Dünya Bankası tarafından geliştirilen KÖİ modeline yönelik finansal değerlendirme modülü kullanılarak hangi durumda hangi tedarik yöntemi seçiminin yapılmasına ilişkin değişik risk ve duyarlılık çalışmaları ile yatırımın değeri analizi yapılmış, yazındaki görüşlerin test edilmesi amaçlanmıştır. Kamu tarafından yapılan analiz sonucuna göre bir firmanın mali verileri de göz önüne alındığında firma tarafından nasıl aksiyon alınacağı değerlendirilmiştir. Analizin en önemli kısıtları baz alınan projeye ait verilerin kamuya açık olmaması ve bilgilerin ticari sır sayılması nedenleriyle yeterli bilgiye ulaşılamaması olmuştur. Çalışmada son olarak kamu hizmeti tedarik yöntemi seçimine ilişkin yapılan değerlendirmelerde uygulanan sürecin nasıl daha iyileştirilebileceğine dair bazı önerilerde bulunulmuştur. Until 1980s, infrastructure investments, supporting economic development and increasing social welfare, have been realized through public resources on a worldwide scale. After the 1980s period, governments were seeking new financial methods for financing infrastructure investments due to high investment costs, demand increase, insufficient public resources. Conducting the infrastructure investments, it appears that the role of the state has decreased while the role of the private sector has increased, in financing of infrastructure investments. To elaborate, the use of Public Private Partnership (PPP) model in the financing of infrastructure investments has become widespread in order to increase the efficiency and quality of public services and to increase economic development in a short period of time. The demand for healthcare investments, which is among social infrastructure investments, has also increased in parallel with the increase and aging of the population over the years. While developing countries do not have sufficient capacity to finance and manage many and large volume projects; developed countries are struggling with rising social spending due to the aging population. Due to the countries’ budget constraints and the obligation to provide sustainable healthcare services, private sector has participated in financing healthcare infrastructure investments. However, a service should not be financed by a method that is not in favor of public interest, due to only limited financial resources. For this reason, the public sector should use the "Value for Money Analysis" mechanism to determine which procurement method to use for getting maximum benefit with available resources. In this study, determining the risks in the process of public procurement decision making, sharing of risks, conducting the Value for Money analysis of the investment and the factors affecting these processes were examined. In this context, Value for Money analysis has been done via World Bank Public-Private Infrastructure Advisory Facility-PPIAF module for one of the city hospital projects in Turkey and the studies in the literature have been tested on this project in a micro context. The outcome has also been evaluated in terms of the private sector whether they would like to participate in healthcare project tender under the public side’s VfM analysis conditions and the firm’s financial data. The most important constraint of the analysis is that the data of the sample project are not open to the public due to the firm’s trade secrets for this reason, some assumptions have been done. In conclusion, some suggestions have been made on how to improve the process applied in the PPP projects.