Şöhret ve mahremiyetin sınırlarına yönelik bir soykütük analizi: Pazar dergisi
Özet
Bu araştırma, medya ile şöhret ve mahremiyet arasındaki ilişkiye odaklanarak, şöhret
mahremiyeti konusunu irdelemeye ve anlamaya çalışmaktadır. Bu doğrultuda, Türkiye’de
1956 yılnda yayım hayatına başlayan Pazar dergisi araştırmanın ekseninde yer almaktadır.
Çok partili hayata geçilen Demokrat Parti dönemiyle birlikte canlanan medya ortamında,
günümüzle yakından ilintili şöhret tipinin ve söyleminin belirginlik kazandığı
düşünülmektedir. Bu bağlamda Pazar dergisi ve şöhretleri araştırmanın örneklemini
oluşturmaktadır. Araştırma için böyle bir tercih yapılmasının nedeni, günümüzde
normalleşmiş olan söylem ve pratiklerin geçmişe dönük izini sürerek, neden ve nasıl
nüvelendiklerini anlamaya yönelik perspektif kazandırmaktır. Ayrıca konuyla ilgili olarak söz
konusu dönemde iktidar ilişkilerinin yeniden düzenlenerek yerleşiklik kazanması ve
günümüzdeki kadar kompleks yapıda olmayışı daha tutarlı gözlem yapmaya ve iktidar
ilişkilerini açığa çıkarmaya olanak vermektedir. Bu bağlamda günümüz toplumlarında yaygın
bir eğilim olarak gözlemlenen, mahremiyetin alenileşmesi durumu hakkında
değerlendirmelerde bulunabilmek ve önemli dayanak noktalarına ulaşabilmek mümkün
gözükmektedir. Zira çalışma boyunca tarihsel koşullar ile makro iktidar yapılarının yanı sıra
birey, etkin özne olarak değerlendirilerek; etken bir fail olarak dikkate alınmaya gayret
edilmiştir.
Erişilebilen tüm sayılar dikkate alınmakla beraber derginin çözümleme sürecinde, yerli
şöhretlerin görünür olmaya başladığı 1963 yılından hareketle yoğunluk kazandıkları 1965
yılıyla 1970 yılı arasına odaklanılmıştır. Bu yıllarda film sayısının ve magazinlerin hızla
artmasının bir sonucu olarak birçok kişi şöhrete kavuşmuş ve bu yeni ünlüler de kamunun
zihninde ve belleğinde yer almaya başlamıştır. Dolayısıyla bu dönemde gözlemlenen
şöhretlerdeki bu çeşitlenme medya ekseninde şöhret ve mahremiyet ilişkisinin tartışılmasına
uygun zemin oluşturmaktadır. Çözümleme safhasında şöhretlerin, direkt içeriğin merkezinde
yer aldığı fotoğraflar ve metinler inceleme kapsamına dâhil edilmiştir. Böyle bir sınırlandırma
yapılmasının nedeni bizatihi şöhretlerle ilgili daha fazla veri barındıran içeriklere
yoğunlaşmak ve analiz sürecinin etkinliğini arttırmaktır. Bu doğrultuda içerik çözümlemesi
yöntemiyle ilk bakışta öne çıkan eğilimler saptanmaya ve gösterilmeye çalışılmıştır. Böylece
şöhretlerle ilgili içeriklerin genel bir haritası çıkarılmak istenmiştir. Ardından içerik çözümlemesinde saptanan bulgular dikkate alınarak, öne çıkan söylem ve pratikler üzerinden
iktidar ilişkileri irdelenmeye gayret edilmiştir.
Araştırmanın hedefleri doğrultusunda gerçekleştirilen çözümleme ışığında Pazar
dergisinin, şöhretin tüm bedeni ve benliğiyle hayatının her köşesinin görünür kılınmasına
yönelik söylem ve pratiklerin inşa edilmesine katkı sağladığı görülmüştür. İnşa edilen söylem
ve pratikler ise kendi öznelerini/şöhretlerini yaratarak şöhret kategorisinin genişlemesini
sağlamış ve günümüz şöhretleriyle benzerlik taşıyan tipolojinin nüvelenmesine zemin
hazırlamıştır. Pazar dergisinin dayattığı kurallar çerçevesinde hareket edip kalan bireyler hızla
şöhretleşerek kendilerine iktidardan pay sağlamışlardır. Diğer yandan yaratılan iktidar alanı
içerisinde, oyunu kuralına göre oynamayı bilen kişilerin özgün taktikler geliştirerek
günümüzde de gözlemlenen bazı eğilimlerin kemikleşmesine nasıl katkı sağladıkları ortaya
konmuştur. Derginin, sinema ve medya endüstrisi adına özellikle yaygınlık kazandırmaya
çalıştığı “soyunma” pratiğinin, şöhretleşmek adına bazı kimseler tarafından belli mekan ve
zamanlarda nasıl ustaca kullanıldığına şahit olunmaktadır. Medyanın seçenekleri daralttığı
oyun alanı çerçevesinde kalarak gereklilikleri hızla yerine getiren bireyler, yeni bir şöhret tipi
ve şöhretleşme pratiğinin Türkiye’de kök salmasına zemin hazırlamıştır.
This research, by focusing on the interrelationship between media and celebrity and privacy,
tries to scrutinize and understand the issue of celebrity privacy. In this respect, the Pazar
Magazine which started publishing in 1956 in Turkey is located in the center of the research.
It is thought that the type and discourse of celebrities that is closely related to the present day
has gained prominence in the media environment which has been revived with the Democrat
Party period which was started with the multi-party system. In this context, Pazar magazine
and celebrities constitute the sample of the research. The reason for making such a choice for
the research is to provide a perspective for understanding how and why they are replicated by
tracing the discourses and practices that are used today. In addition, the reorganization of
power relations in the period in question and the establishment of these relations and their
relative lack of complexity allows us to make more consistent observations. In this context, it
is possible to reach some important bases for evaluating the publicity of privacy which is
observed as a common tendency in today's societies. Because during the study, besides the
historical conditions and macro power structures, the individual is evaluated as an active
subject; has been tried to be considered as a perpetrator.
Although all accessible issues are taken into consideration, the analysis process of the
journal mainly focuses on the year 1963 when local fame became visible and the years
between 1965 and 1970 when local fame became more noticable. During these years, as a
result of the rapid increase in the number of movies and magazines, many people gained fame
and these new celebrities began to appear mind and memory of the public. Therefore, this
variation in the celebrities observed in this period constitutes the basis for discussing the
relationship between fame and privacy on the media axis. In the analysis phase, photographs
and texts in which celebrities were directly at the center of the content were included in the
review. The reason for such a limitation is to concentrate on the content that contains more
data about the celebrities themselves and to increase the efficiency of the analysis process. In
this direction, it is attempted to identify and show the trends that are prominent at first glance
by the content analysis method. In this way, an attempt was made to create a general map of
celebrity-related content. Then, taking into account the orientations determined in content analysis, power relations were tried to be examined through prominent discourses and
practices.
In the light of the analysis carried out in line with the objectives of the research, it was
seen that Pazar magazine contributed to the construction of discourses and practices aimed at
making all aspects of fame and every aspect of life visible. The discourses and practices that
built have created their own subject and fame and expanded the category of fame and
prepared the basis for the reproduction of individuals who are similar to today's fame. Those
who act within the framework of the rules imposed and those who stay within the framework
of these rules have quickly become celebrities. On the other hand, within the field of power
created, it has been demonstrated how the people who know how to play the game according
to the rule develop original tactics and contribute to the ossification of some tendencies
observed today. It is witnessed how the “undressing” practice, which the magazine tries to
gain widespread in the name of cinema and media industry, is used skillfully by some people
in certain places and times in order to become celebrities. Those who accept the rules and
adapt quickly in the field of play where the media offer no other options have prepared the
ground for a new type of fame and method to become rooted in the country.