Edebiyat, tiyatro ve sinema arayüzünde uyarlama: Hamlet'in minör izdüşümleri

Abstract

Bu çalışma sanatların birbirlerinden farklılaşan techneleriyle imgeleri nasıl kendi içkinlik düzlemlerinde yerliyurtlu ve yersizyurtsuz hale getirildiklerinin izini sürmektedir. Bu bağlamda, uyarlama etkinliğinin epistemolojik sınırlarını araştırarak, imgenin metinötesi yolculuğuna kuramsal bir bakışla yaklaşılmıştır. Bu çalışmanın ön kabullerine göre uyarlama, her ne biçimde olursa olsun, imgeyi üretildiği mecradan bir diğerine taşımaktan daha fazlasıdır. Uyarlamayı yalnızca kaynak metne tam sadakat gösterilen bir etkinlik olarak ele alan bakış, uyarlayanın yaratıcılığını ve imgenin uyarlandığı yeni mecranın kendine özgü olanaklarını göz ardı etmektedir. Uyarlamaya olan bu geleneksel yaklaşım, hâlâ edebiyat, sinema ve tiyatro alanlarında varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmada uyarlama çalışmaları, postyapısalcı bir damardan beslenerek ele alınmıştır. Bu çalışmada; sanat ortaya çıktığından beri, mimetik ve diegetik düzeylerde yapılagelen uyarlama çalışmalarının, çağımızda bile bu kadar yaygın olması, imgelerin yeni anlamlandırma süreçlerine açık söyleşimsel yapısından kaynaklandığı savlanmaktadır. Bu araştırmanın temel sorunsalı, uyarlamanın imge katmanları ve yaratıcılık düzeyindeki işlevini Gilles Deleuze ve Felix Guattari’nin minör ve majör kavramları çerçevesindeki izdüşümlerini ortaya koymaktır. Kaynak metni uyarlanan metne hiyerarşik olarak üstün kılan bakışa karşı; yeni, yaratıcı ve özgün bir uyarlamanın imkânı ortaya konmak istenmiştir. Bu tezin amacı, imgelerin metinötesi süreçte uğradığı dönüşümün izini sürerek, yeni ve yaratıcı uyarlama çalışmalarına bir ilham sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, William Shakespeare’in Hamlet metninin uyarlamaları üzerinde imgelerin farklı izdüşümleri aranmıştır. İmgeler arası söyleşimin ve metinötesi yaklaşımın izleğinde, minör yaratımın imkânı üzerine fikirler ortaya konmuştur. Edebiyat, tiyatro ve sinema arayüzünde; insanlığın söylencelerine dayanarak var olan ve insana dair olanı yüzyıllardır taşıyan tragedyanın, çağdaş tür ve metinlere izdüşümü üzerinden söyleşimin yaratıcı boyutlarına yönelik düşünceler üretilmek istenmiştir. This study traces how the artworks transform the images from each other with their differentiated techne in which they became de/re territorilalized in the plane of immanence. In this context, we have approached the epistemological boundaries of adaptation and approached the transtextual journey of the image within a theoretical perspective. Adaptation according to the presumption of this study is more than just carrying the image from one medium to another. The view that addresses adaptation only as an activity with full loyalty to the source text ignores the creativity and the unique possibilities of the new medium in which the image is adapted. This traditional approach to adaptation still exists in the fields of literature, cinema and theater. In this study, adaptation studies were discussed by feeding from a poststructural perspective. In this study; since the emergence of art, it has been argued that the adaptation studies at mimetic and diegetic levels still exist, and that the images originate from the new, interpretative processes of the images. The main problem of this research is to reveal the effects of adaptation on image layers and creativity level within the framework of minor and major concepts of Gilles Deleuze and Felix Guattari. It was aimed to reveal the possibility of a new, creative and original adaptation to the view that makes the source text hierarchically superior to the adapted text. The aim of this thesis is to provide an inspiration for new and creative adaptation studies by tracing the transformation that the images have undergone in the textual process. For this purpose, different projections of images were searched on the adaptations of William Shakespeare's Hamlet text. In the follow-up of inter-images and the textual approach, ideas on the possibility of minor creation have been put forward. Literature, theater and cinema interface; based on the myths of humanity, it was wanted to produce ideas about the creative dimensions of the conversation through the projection of the tragedy that has existed for centuries and the human being to the contemporary genres and texts.