Doğrudan yabancı yatırımlarda Türkiye’de uygulanan teşvik politikalarının değerlendirilmesi
Özet
Ülkeler değişik sosyo-ekonomik yapılara sahip olmalarına karşın, temel hedefleri
arasında ekonomik büyüme gelmektedir. Bir ülkenin iktisadi olarak büyümesinin ve
kalkınmasının en önemli unsurlarından biri ülkedeki yatırımlardır. Gelişmekte olan ülkeler
ve az gelişmiş ülkeler ekonomik gelişmeyi sağlayabilmek için birtakım politikalar
uygularlar. Doğrudan yabancı yatırımlar, değişen dünyayla birlikte, ülkelerin ekonomileri
üzerinde önemli bir paya sahip olmuştur. Gelişmekte olan ülkeler, ekonomik sorunlarının
başında gelen sermaye yetersizliğine, yabancı yatırımlar aracılığıyla çözüm bulma arayışına
yönelmişlerdir. Bu durumda uluslararası yatırımlar gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinin
gelişimine ivme kazandırmıştır.
Dünya’da 1980 yılı sonrasında yoğun bir rekabet ortamının oluştuğu doğrudan
yabancı yatırımlar alanında Türkiye’nin yatırım ortamının güçlendirilmesi amacıyla bir dizi
çalışmalar yapılmıştır. Türkiye, 1980 sonrasında dünyadaki liberal eğilimlerden de
etkilenerek, serbest piyasa ekonomisini benimsemiştir. Ardından da Türkiye’deki yatırım
ortamının iyileştirilmesi ve doğrudan yabancı yatırımları özendirici bir takım düzenlemelere
gidilmiştir. 2000’li yıllar itibariyle DYY’ın artması yönünde stratejiler geliştirilmiştir. Bu
stratejik yaklaşım içinde sektörel ve bölgesel öncelikler belirlenerek yeni yatırım teşvik
sistemi oluşturulup, aktif politikalar uygulamaktadır. Türkiye bu amaçla doğrudan yabancı
yatırımlar için geniş içerikli bir yatırım teşvik programına sahiptir. Uygulanan bu yatırım
teşvik programı, hem sıfırdan başlayacak yatırımları desteklemekte hem de büyüme amaçlı
yatırımlar için başlama maliyetlerinin en düşük seviyelere indirilmesini sağlamayı
hedeflemektedir. Uygulanan bu teşvik politikaları ile DYY getirilerini hızlandırmak
amaçlanmaktadır.
Bu tez kapsamında; doğrudan yabancı yatırımları çekebilmek için Türkiye’de
uygulanan politikalar kapsamındaki teşvik politikaları incelenecektir. Bu incelemeler
sonunda, sosyal bilimlerde yapılacak gelecek araştırmalar açısından literatüre katkı
sağlamak amaçlanmıştır. Tezin Birinci Bölümü’nde, doğrudan yabancı yatırım kavramının
kapsamı, temelleri ve sınıflandırılması ele alınacaktır. Ayrıca DYY’ın Dünya üzerindeki
ülke ve sektörel bazlı dağılımı incelenecektir. İkinci Bölüm’de; Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar yer alacaktır. Tezin Üçüncü Bölümü’nde; Türkiye'de doğrudan yabancı
yatırımlar için uygulanan teşvik politikaları hukuki, idari ve ekonomi alanlarında
incelenecek olup ekonomik teşvikler, türleri ve unsurlarıyla birlikte ele alınacaktır. Bu
bölümde ayrıca Türkiye'de Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Avantajları da incelenecektir.
Dördüncü Bölüm’de genel bir değerlendirme yapılacaktır.
Although countries have different socio-economic structures, economic growth is
among their main targets. One of the most important factors in a country's economic growth
and development is investments in the country. Developing countries and underdeveloped
countries implement certain policies in order to ensure economic development. Foreign
direct investments, along with the changing world, have had an important share in the
economies of countries. Developing countries have tended to seek solutions through foreign
investments for the capital inadequacy, which is one of the leading economic problems. In
this case, international investments have accelerated the development of the economies of
developing countries.
A number of studies have been made after 1980 in the World, which consists of an
intensely competitive environment in the area of foreign direct investment in order to
strengthen Turkey's investment environment. Turkey, inspired by the world of liberal
tendencies after 1980, has adopted the free market economy. Then some regulations have
been made for the improvement of the investment environment and encouraging foreign
direct investment in Turkey. As of the 2000s, strategies have been developed to increase
FDI. Within this strategic approach, sectoral and regional priorities are determined, a new
investment incentive system is established and active policies are implemented. Turkey has
a large content of an investment incentive schemes for foreign direct investment for that
purpose. This investment incentive program, which has been implemented, both supports
investments that will start from scratch and aims to reduce the start-up costs to the lowest
levels for growth-oriented investments. With these incentive policies, it is aimed to
accelerate FDI returns.
In this thesis, incentive policies to attract foreign direct investment in Turkey will be
examined. At the end of this study, it is aimed to contribute to the completion of future
studies with experiments in social sciences. In the first part of the thesis, the scope, basics
and classification of the concept of foreign direct investment will be discussed. In addition,
the distribution of FDI by country and sector in the world will be examined. In the second
part, direct investments in Turkey will take place. In the third part of the thesis, incentive
policies related with FDI in Turkey will be discussed in terms of legal, fiscal and economic financial incentives areas, together with their types and elements. This part will also examine
the advantages for foreign direct investments. A general evaluation will be made in the fourth
chapter.