| dc.description.abstract | Konuşucu önermeye yönelik şaşırma tepkisini çeşitli yollarla işaretleyebilir. Türkiye Türkçesinde şaşırma bildirimi olarak ifade edebileceğimiz bu yapılar dilbilimde mirativity olarak tanınır. Çalışmada, Türkiye Türkçesine ait seçilen tiyatro metinlerinden ve Türkçe Ulusal Derlemi’nden oluşturduğumuz korpus üzerinde, edimsel yaklaşımla Türkçede şaşırma bildirimi işaretleyicileri incelenmiştir. DeLancey (1997)’nin yaklaşımı temel alınarak şaşırma bildirimi kanıtsallıkla ilişkili ancak bağımsız bir kategori olarak kabul edilmiş ve işaretleyicilerin tespit edilmesinde Aikhenvald (2012)’ın belirlediği beş anlamsal değerden faydalanılmıştır. Semantik sınıflandırma altında belirlenen işaretleyiciler dil bilgisel türüne göre değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda Türkiye Türkçesinde şaşırma bildiriminde hangi morfolojik, morfosentaktik, söz dizimsel ve sözcüksel işaretleyicilerin, hangi bağlamlarda kullanıldığı incelenmiş ve açıklanmıştır. Ayrıca şaşırma bildiriminde kişi tercihi ve şaşırmanın kaplamında ortaya çıkan diğer anlam alanları ayrı bir bölümde tartışılmıştır. Dil bilgisi çalışmalarına katkı sağlamanın yanı sıra evrensel düzeyde dil tipolojisi çalışmaları için de veri sunulmaya çalışılmıştır.
The speaker can mark the surprise response to the proposition in several ways. These structures, which we can express as a statement of surprise in Turkish, are known as mirativity in linguistics. In the study, the markers of surprise statement in Turkish were examined with an pragmatic approach on the corpus, which we created from selected theater texts belonging to Turkish and the Turkish National Collection. Based on DeLancey (1997)’s approach, the surprise statement was considered an evidentiality-related but independent category, and five semantic values determined by Aikhenvald (2012) were used to detect markers. Markers determined under semantic classification were analyzed according to grammatical type. As a result of the study, the contexts in which morphological, morphosyntactic, syntactic and lexical markers are used in surprise statement in Turkish were examined and explained. In addition, person preference in the statement of surprise and other areas of meaning that arise in the extension of surprise are discussed in a separate section. In addition to contributing to grammar studies, it has been tried to present data for language typology studies at the universal level. | en_US |
