Nevit Kodallı'nın "Gılgameş" adlı operasının dramaturjisi

Abstract

Gılgamış Destanı tarihte yazılmış ilk yazılı metin olma özelliğine sahip önemli bir eserdir. Dünya edebiyatına bakıldığında, Gılgameş Destanı’nın pek çok ülkede sanatçılara ilham kaynağı olduğu görülmektedir. Çağdaş Türk bestecisi Nevit Kodallı da bu önemli eseri operaya uyarlamıştır. Operanın librettisti Orhan Asena ise Gılgamış Destanı’na özgün bir yorum getirmiştir. Dramaturji, sahne için yazılmış tüm eserlerin, genel yapıları, konuları ve sahneleme tekniklerini ortaya çıkartmak amacıyla uygulanan bir analiz yöntemidir. Bu araştırma için yapılan tarama sonucunda, dramaturjik analizlerin sınırlı sayıda opera üzerinde gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu çalışmada Gılgameş Operası’nın dramaturjisi yapılarak bu eserin daha anlaşılır olması amaçlanmış ve operanın ne tür düşünceleri ön plana aldığı, dönemin kültürel eğilimleri göz önünde bulundurularak açıklanmaya çalışılmıştır. Operanın bestecisi Nevit Kodallı’nın hayatı ve besteciliği hakkında bilgi verilmiş ve eserlerinin listesi yapılmıştır. 'Dramaturji' kavramı ile operanın türü olan 'Dramatik Opera' kavramlarının tarihsel değişimleri ve süreçleri ele alınıp açıklanmıştır. Araştırma, nitel araştırma türlerinden ‘betimsel analiz’ ve ‘doküman incelemesi’ yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. “Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren materyallerin analizini kapsar.” (Yıldırım; Şimşek, 2006: 187) Bu çalışmada Gılgameş Operası için kullanılan dramaturjik çözümleme basamakları ise; yazıldığı dönemin kültürel eğilimleri, kimlik çözümlemeleri, olay dizini, olay örgüsü, iç-dış aksiyon, sembolik ifadeler, karşıtlık içeren durum ve olaylardır. Dramaturji çalışmasının içinde operanın librettosu ile Gılgamış Destanı’nın ortak noktaları, farklılıkları ve atlanan bölümleri tespit edilerek, operanın esas temasının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. The Epic of Gilgamesh is an important work that has the distinction of being the first written text in the history. Looking at world literature, the Epic of Gilgamesh has inspired artists in many countries. Contemporary Turkish composer Nevit Kodallı adapted this important piece to the opera. Orhan Asena, the librettist of the opera, gave an original interpretation to the Epic of Gilgamesh. Dramaturgy is an analysis method used to reveal the general structures, subjects and staging techniques of all the works written for the stage. As a result of the survey conducted for this research, it is seen that dramaturgical analyses were performed on a limited number of opera. In this study, the dramaturgy of Gılgameş Opera was aimed to make this work more comprehensible and it was tried to explain what kind of thoughts the opera puts forward and considering the cultural tendencies of the period. Information was given about the life and composition of the composer Nevit Kodallı. The historical changes and processes of the concepts of “dramaturgy” and “dramatic opera” which is the types of the opera are discussed and explained. The research was carried out by using descriptive analysis and document analysis which are the types of qualitative research. ‘Document analysis’ involves the analysis of materials containing information about the cases or cases that are aimed for investigation (Yıldırım; Şimşek, 2006: 187). In the study, the dramaturgical analysis steps used for Gilgamesh Opera are cultural tendencies of the period in which it was written, identity analysis, event index, plot, internalexternal action, symbolic expressions, situations and events with contrast. In the dramaturgy study, it is aimed to reveal the main theme of the opera by identifying the common, different and omitted points of the libretto of the opera and the Epic of Gilgamesh.