Kamu özel işbirliği modelleri ve yap işlet devret modelinin devlet muhasebe standartları ve uluslararası muhasebe standartları kapsamında incelenmesi

Abstract

Dünya nüfusunun artmasıyla birlikte ülkelerin tamamında altyapı, kentleşme, ulaşım, sağlık sorunları da artmaya başlamıştır. Ülkeler kalkınma yolunda ilerlerken bu konularda kamu hizmetlerine olan ihtiyaç ve talep artmıştır. Hükümetlerin artan bu ihtiyaçları karşılamak için sahip oldukları kaynaklar yetersiz kalmıştır. Kentsel nüfus genişledikçe kamunun bu hizmetlerin tamamını kendi fonları ile sağlaması zorlaşmış ve fon sağlamaya yönelik çözümler üretilmesi gereği doğmuştur. Bu zorluğa bir çözüm olarak 1980’li yıllarda kamu hizmetlerinin yürütülmesinde kamu ve özel sektörün işbirliği yapması fikri ön plana çıkmıştır. Bu fikir de Kamu Özel İşbirliği projelerinin doğmasını sağlamıştır. Kamu Özel İşbirliği projelerinin uygulanmasında temel olarak dört model bulunmaktadır. Bunlar Yap -İşlet-Devret (YİD), Yap İşlet (Yİ), Yap-Kirala-Devret (YKD) ve İşletme Hakkı Devri (İHD) modelleridir. Bu çalışma kapsamında YİD sözleşme modeli incelenmiş ve modelin uygulaması bir örnekle açıklanmıştır. YİD modelinin raporlanmasında üç yaklaşım bulunmaktadır. İlk olarak inşaat maliyetlerine ilişkin hak edişlerin devlet tarafından garanti edildiği durumlarda yüklenici firma garanti edilen tutarı bir finansal varlık alacağı olarak raporlar. İkinci yaklaşımda yüklenici firmanın varlığın kullanım hakkını belirli bir süre devir aldığı varsayımı altında ilgili tutar maddi olmayan duran varlıklarda bir hak olarak raporlanır. Üçüncü yaklaşım ise iki koşulun birlikte gerçekleştiği karma modeldir burada da ilgili tutar hem finansal varlık hem de maddi olmayan duran varlık olarak raporlanmaktadır. KÖİ modellerinin kamu ve özel sektörde muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına ilişkin iki standart bulunmaktadır. Bunlar Devlet muhasebe standartları DMS 32 Hizmet İmtiyaz Sözleşmeleri standardı ile özel sektör muhasebe standardındaki IFRIC 12 (TFRS Yorum 12) İmtiyazlı Hizmet Anlaşmalarıdır. Çalışma kapsamında bu iki standart karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. With the increase in the world population, infrastructure, urbanization, transportation and health problems have started to increase in all countries. While countries are developing, the need and demand for public services in these areas has increased. The resources that governments have to meet these increasing needs have been insufficient. As the population expanded, it became more difficult for the public to provide all of these services with its own funds, and it was necessary to find solutions for funding. As a solution to this difficulty, the idea of cooperation between the public and private sectors in the execution of public services emerged in the 1980s. This idea led to the emergence of Public Private Partnership projects. There are basically four models in Public Private Partnership projects. These are Build-Operate-Transfer (BOT), Build-Operate (BO), Build-Lease-Transfer (BLOT) and Transfer of Operating Rights (ToR) models. Within the scope of this study, the BOT contract model was examined and the application of the model was explained with an example. There are three approaches to reporting the BOT model. In the first approach, in cases where progress payments for construction costs are guaranteed by the government, the contractor company reports the guaranteed amount as a financial assets. In the second approach, the relevant amount is reported as a right on intangible assets under the assumption that the contractor firm has taken over the right to use the asset for a certain period of time. The third approach is the mixed model, where the two conditions are met together, where the relevant amount is reported as both a financial asset and an intangible asset. There are two standards for accounting and reporting of PPP models in the public and private sectors. These are the Government accounting standards IPSAS 32 Service Concession Agreements and the private sector accounting standard IFRIC 12 Service Concession Agreements. In this study, these two standards are examined indetail.