Türkçe ders kitaplarındaki yazılı anlatım etkinliklerinin metindilbilimsel yaklaşımla incelenmesi
Özet
Bilimsel bilginin öğretim ortamlarına taşınması öğrenmenin etkililiği ve güvenilirliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, dil öğretimi alanında yapılan çalışmaların dilbilime dayandırılması gerekmektedir. Bu çalışmada ortaokul Türkçe derslerindeki yazılı anlatım etkinliklerini metindilbilimin başlıca üç konusu açısından incelenmesi ve elde edilen verilere dayanarak örnek eğitim durumları önerilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda bu çalışmada Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazma etkinlikleri incelenmiştir. Ortaokul Türkçe dersi yazılı anlatım etkinliklerinin metindilbilim açısından incelenmesine yönelik gerçekleştirilen bu çalışma, nitel araştırmalarda etkin bir inceleme türü olan belge incelemesi yöntemi ile yürütülmüştür. Araştırmanın bulgularını desteklemek amacıyla ayrıca, Sarar Kuzu ve Soytürk (2019) tarafından gerçekleştirilen “Ortaokul Kompozisyon Yazma Çalışmalarının Metindilbilimin Metin Üretim Evreleri Açısından Değerlendirilmesi” adlı makalede yer alan öğretmen görüşlerinden de yararlanılmıştır. İnceleme sonucunda metindilbilimle ilişkilendirilebilecek yazılı anlatım etkinliklerinin %3’ünün metinsellik ölçütleri konusuna, %38,7’sinin metin yapısı konusuna, %33,4’ünün metin üretim evreleri konusuna eşdeğer olduğu bulgulanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, metindilbilim konularının eğitim ortamlarına taşınabilmesi ve dolayısıyla çalışma bulgularından öğreten ve öğrenenlerin yararlanabilmesi için örnek oluşturmayı amaçlayan, öneri niteliğinde eğitim durumları (ders içerikleri) hazırlanmıştır. Türkçe öğretiminin metin temelli yürütülmesi gerekliliği dikkate alındığında, ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin metindilbilimsel açıdan geliştirilmesinin önemi üzerinden bazı önerilerde bulunulmuştur.
The use of scientific knowledge in teaching environments is of great importance for the effectiveness and reliability of learning. In this context, studies in the field of language teaching should be based on linguistics. This study aimed to examine the writing practices in Turkish lessons in secondary schools in terms of three main topics of text linguistics and to propose a sample education model based on the data obtained. In this context, the writing activities in the 5th, 6th, 7th and 8th-grade Turkish textbooks prepared by the Ministry of National Education were examined. This study, carried out to explore the writing activities of Turkish lessons in secondary schools in terms of text linguistics, was carried out with the document analysis method, an effective type of analysis in qualitative research. In order to support the research findings, the teachers' opinions in the article "Evaluation of Composition Writing Studies in Secondary Schools in Terms of Evaluation of Textlinguistics in the aspect of Text Production Phases" by Sarar Kuzu and Soytürk (2019) were also used. As a result of the examination, it was found that 3% of text-linguistic criteria can be associated with the writing activities, 38.7% with text structure, and 33.4% with the text production stages. In the second stage, educational syllabus (lesson contents) suggestions were prepared, which aim to set an example for the transfer of text linguistics subjects to educational environments and, therefore, for the teachers and learners to benefit from the study's findings. Considering the necessity of text-based teaching in Turkish lessons, some suggestions were made on the importance of developing the activities of Turkish textbooks in secondary school in terms of text-linguistics.