Pişirme ve yiyecek hazırlama becerileri ölçeğinin türkçe geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada; Orijinali İngilizce olan “Pişirme ve Yiyecek Hazırlama Becerileri” ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliğini değerlendirerek Türkçe adaptasyonunun yapılması amaçlanmıştır. Çalışmanın örneklem grubunu, Şubat 2020- Mart 2020 tarihleri arasında Pamukkale Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu‟nda kursa katılan 18 yaş üzeri gönüllü, 150 kadın, 150 erkek birey olmak üzere toplamda 300 kişi oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle Pişirme ve Yiyecek Hazırlama Becerileri (PB ve YHB) ölçeğinin Türkçe uyarlaması için geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Pişirme becerileri alt boyutunda 14 madde, yiyecek hazırlama becerileri alt boyutunda 19 madde olup toplam 33 maddeden oluşan bu ölçek; obezitenin azalmasına katkıda bulunabilecek bir yöntem olarak geliştirilmiştir. Kaiser-Meier-Olkin testi istatistiği sonuçlarına göre örneklem büyüklüğünün yeterli olduğu saptanmıştır (KMO=0.93). Ayrıca Bartlett Küresellik Testi sonucuna göre maddeler arasında faktör analizi yapılabilecek yeterli düzeyde ilişkili olduğu belirlenmiştir (χ2= 5928; p<0.0001). Açıklayıcı faktör analizi ile PB ve YHB ölçeğinin, orijinalinde belirtildiği şekilde 2 faktör (boyut) altında toplandığı sonucuna varılmıştır. Her faktörün faktör yükü 0.40‟ın üzerinde ve toplam varyans açıklama yüzdesi %30‟un üzerinde olduğundan PB ve YHB ölçeğinin bu faktörlerde değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi ile Düzeltilmiş İyi Uyum İndeksi (Adjusted Goodness of Fit Index-AGFI) 0.93, Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü (Root Mean Square Residual-RMR) 0.042 ve Tahmini Ortalama Karekök Hatası (Root Mean Square Error of Approximation-RMSEA) 0.073 bulunmuştur. Bu ölçekte saptanan değerler PB ve YHB ölçeğinin Türkçe‟ye uyarlanmasının kabul edilebilirliğini ve uygulanabilirliğini göstermektedir. PB ve YHB ölçeğinin güvenirlik (Cronbach Alfa) katsayısı 0.954 olarak bulunmuştur. Doğrulayıcı Faktör Analizinde onaylanan PB ve YHB ölçeğinin 2 alt boyutu için güvenirlik katsayıları; 1. alt boyut (pişirme becerileri) için 0.90 ve 2. alt boyut (yiyecek hazırlama becerileri) için 0.92 olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar, her bir alt boyutun iç tutarlılığının olduğunu göstermektedir. PB ve YHB ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği tamamlandıktan sonra çalışmaya katılan bireylere uygulanmış ve ölçekten aldıkları puanlar ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ölçeğin puan değerlendirmesi için katılımcılardan her görevde ne kadar iyi olduklarının puanlaması istenir ve kullanılan beceriler için 1 ile 7 arasında verilen puanlar toplanır. Asla/nadiren seçeneğini işaretleyen katılımcılar 0 puan almaktadır. Toplam puan arttıkça pişirme ve yiyecek hazırlama becerilerinin yüksek olduğunu göstermektedir PB ve YHB toplam ölçek puanı ve alt boyutları puan ortalamaları kadınlarda erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). PB ve YHB toplam ölçek puanı ile meslek arasındaki ilişki incelendiğinde, farklılığı yaratan grubun ev hanımı olduğu; öğrenci, memur, serbest meslek ve emekli olan bireylere göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir (p<0.05). Bireylerin PB ve YHB toplam ölçek puanı ile çeşitli beslenme alışkanlıkları ve bazı pişirme ile ilgili bilgileri arasındaki korelasyonlar incelendiğinde; daha az akşam yemeğe çıkanların ve daha az fastfood tüketen bireylerin PB ve YHB toplam ölçek puanı arasında pozitif yönde ve istatistiksel açıdan önemli ilişkiler saptanmıştır (p<0.05). Evde yemek pişirme sıklığı daha az olan, yemek yeme hızı daha yüksek olan ve pişirme becerilerini daha geç yaşta öğrenen bireylerin PB ve YHB toplam ölçek puanı arasında negatif yönde ve istatistiksel açıdan önemli ilişkiler saptanmıştır (p<0.05). Bireylerin ara öğün tüketme sıklığı ve yemek yapmak için harcanan süre arttıkça PB ve YHB toplam ölçek puanının pozitif yönde arttığı saptanmıştır (p<0.05). Sonuç olarak bu çalışmada; PB ve YHB ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış ve mükemmel derecede güvenilir olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda bu ölçek, bireylerin pişirme ve yiyecek hazırlama becerileri düzeyini ölçerek hangi yöntemlerde eksiklerin olduğunu bulunmasında yardımcı olabilir. Bu becerilerin gelişmesi, evde yemek pişirme sıklıklarının artmasında, daha sağlıklı gıdalar tüketilmesinde ve obezitenin önüne geçilmesinde bir ışık olabilir.Objective: In this study; It was aimed to adapt the "Cooking Skills and Food Skills" measure, originally in English, to Turkish by evaluating its Turkish version's validity and reliability. The sample group of the study consists of a total of 300 participants; 150 women and 150 men over the age of 18, who attended the course at Pamukkale Public Education Center and Evening Art School between February 2020 and March 2020. In the study, validity and reliability analyzes were conducted for the Turkish adaptation of the CS and FS measure. There are 14 items in the cooking skills sub-dimension and 19 items in the food skills sub-dimension. This measure consists of 33 items; It has been developed as a method that can contribute to the reduction of obesity. In the study, it was determined that the sample size was sufficient according to the Kaiser-Meier-Olkin test statistics results (KMO = 0.93). In addition, according to the Bartlett Test of Sphericity, it was determined that there was a sufficient level of correlation between the items to perform a factor analysis (χ2 = 5928; p <0.0001). With the explanatory factor analysis, it was concluded that the CS and FS measures were gathered under 2 factors (dimensions) as stated in the original. Since the factor load of each factor is above 0.40 and the total variance explained percentage is above 30%, it has been concluded that CS and FS measure can be evaluated in these factors. With the confirmatory factor analysis, the Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI) was 0.93, the Root Mean Square Residual-RMR was 0.042, and the Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) was 0.073. The values determined in this scale show the acceptability and applicability of adapting the CS and FS measure to Turkish. The reliability (Cronbach alpha) coefficient of the CS and FS measure was found to be 0.954. Reliability coefficients for 2 sub-dimensions of CS and FS measure approved in Confirmatory Factor Analysis were found to be; 0.90 for the 1st subdimension (cooking skills) and 0.92 for the 2nd sub-dimension (food skills). These results show that each sub-dimension has internal consistency. After the validity and reliability of the CS and FS measure were completed, it was applied to the individuals who participated in the study, and the relationships between the scores they got from the measure and various variables were examined. For the score assessment of the measure, participants are asked to score how well they are in each task, and scores between 1 and 7 are added for the skills used. Participants who choose never / rarely option get 0 points. It is understood that the higher the total score of the participants, the higher their cooking and food skills are. CS-FS total measure score and sub-dimensions mean scores were higher in females than males (p <0.05). When the relation between the CS-FS total scale score and the profession is examined, it is found that the group that creates the difference is housewives. It was determined that housewives differ from students, civil servants, self-employed and retired individuals (p <0.05). When the correlations between individuals CS-FS total measure score and their knowledge about various eating habits and some cooking techniques were examined; A positive and statistically significant relationships was found between the CSFS total measure scores of those who had less dine-outs and consumed less fast food (p <0.05). Negative and statistically significant relationships were found between the CS-FS total measure scores of individuals who had less cooking frequency at home, had higher eating speed, and learned cooking skills at an older age (p <0.05). It was determined that as the frequency of consuming snacks and the time spent for cooking increased, CS-FS total measure score increased positively (p <0.05). As a result, in this study; The validity and reliability study of the CS and FS measure has been conducted and it has been found to be perfectly reliable. At the same time, this measure can help to find out at which methods individuals are insufficient by measuring their cooking skills and food skills. The development of these skills can be beneficial for increasing the frequency of cooking at home, consuming healthier foods and preventing obesity.