Sivas uçağı geliştirme programlarını olumsuz etkileyen faktörlerin önem derecelerinin belirlenmesi
Özet
Ülkelerin operasyonel yeterliliğini büyük ölçüde belirleyen savaş uçakları geçmişten beri
bilimsel ve teknolojik gelişmelerde önemli rol oynamıştır. Özellikle II. Dünya Savaşı’nda
jet motorlu savaş uçaklarının kullanılması ile birlikte savaş uçağı teknolojisindeki gelişmeler
büyük bir hız kazanmıştır ve devletler kendi çıkarlarını ve ülkelerini koruyabilmek için bu
gelişmeleri yakından takip etmek ve daha ileriye taşımak zorunda kalmıştır.
Ancak her savaş uçağının geliştirilme sürecinde farklı problemler ile karşılaşılmış ve çoğu
problem, geliştirme sürecinin uzamasına ya da maliyetin radikal bir şekilde artmasına sebep
olmuştur.
Bu tez çalışması kapsamında; üçüncü, dördüncü ve beşinci nesil savaş uçağı geliştirme
programları incelenerek, karşılaşılan zorluklar ve kazanılan tecrübeler doğrultusunda bu
programları etkileyen faktörler tanımlanmış ve Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV)
yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Proses (AHP) yöntemi kullanılarak faktörlerin
önem ağırlıklarına göre sıralaması yapılmıştır. AHP yöntemini uygularken faktörlerin ikili
karşılaştırmalarını yapmaları için Türkiye’de yer alan, savunma sanayi ve havacılık
alanlarında faaliyet gösteren bir firmada, Sistem Mühendisliği bölümünde çalışan
uluslararası ve milli projelerde tecrübe edinmiş konu uzmanı kişiler arasından 11 adet karar
verici seçilmiştir. Savaş uçağı geliştirme programlarını etkileyen faktörlerin önem
ağırlıklarına göre sıralanması ile bu çalışmanın, yürütülmekte olan projelere yol gösterici bir
nitelik taşıması ve proje süreçlerinin iyileştirilmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Combat aircrafts have a significant role in scientific and technological improvements as one
of the primary identifiers of a country’s operational effectiveness. The developments in
combat aircraft technology have been accelerated since the jet-engined combat aircrafts were
used during World War II. The governments have to follow these developments and enhance
them to protect their countries and maintain their benefits. However, different problems have
been faced during the development phase of combat aircrafts, and most of them have caused
delays on the project schedule or significant increases in the cost of the projects.
In the scope of this study, a research was conducted about the third, fourth, and fifthgeneration
combat aircraft development programs, and the factors having negative effects
on the programs were identified in the light of the problems faced and lessons learned factors.
The importance level of these factors were identified by using the Analytic Hierarchy
Process (AHP), one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. For the
pairwise comparisons of the factors in application of AHP method, 11 Subject Matter
Experts (SME) have been chosen as decision-makers among the people working as system
engineers at a company operating in defence and aerospace industry in Turkey, who have
gained experience in the international and national projects. The purpose of identification of
the factors having impact on development of combat aircrafts based on their importance
weights is to ensure that this study serves as a guide for the ongoing projects and contributes
to the improvements of the project phases.